Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (Türkiye İMSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Küçükoğlu, “Üretimde çok yüksek maliyet artışları söz konusu. Döviz kurundaki artış, yüksek enerji maliyetleri ve hammadde fiyatlarındaki artışlar sektörümüzü oldukça zorladı. Savaş da mevcut olan bu sorunları daha da ağırlaştırdı” dedi. Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel de “Rusya`da alacakların tahsilatında sorunlar yaşanmaya başladı. Ukrayna`da tahsilat tamamen durmuş durumda” bilgisini paylaştı.

Türkiye İMSAD`ın geleneksel hale gelen ‘Gündem Buluşmaları`nın 49`uncusu, `2021 Değerlendirmesi-2022 Beklentileri` başlığı altında online olarak yapıldı. Toplantıya, Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Küçükoğlu, Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel ve Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ferdi Erdoğan konuşmacı olarak katıldı.

Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Küçükoğlu 2 senesini tamamlayan Covid-19 döneminde emtia, enerji, lojistik maliyetlerindeki yükselişe dikkat çelerek şunları söyledi:

2 YILDIR TEMEL SORUNUMUZ İSTİKRARSIZLIK: “Tedarik sorunlarındaki dalgalanma ve öngörülemezlik tam dengeleme sürecine girerken bu kez Rusya-Ukrayna savaşı etkisini beklenmedik şekilde gösterdi. İstikrarsızlık ve öngörülemezlik, son iki yıldır temel sorunumuz. Coğrafi konum ve güçlü potansiyeli ile ülkemizin pandemi döneminde yakaladığı rekabet avantajını sektör olarak daha etkin değerlendirmeliydik. Döviz kurlarındaki değişim ve ekonomimizdeki beklenmeyen istikrarsızlıklar daha büyük gelişim fırsatlarının önüne geçti.

TON OLARAK YÜZDE 8`LİK ARTIŞLA YAKLAŞIK 65 MİLYON TON İHRACAT GERÇEKLEŞTİRDİK: Gerçekleştirdiğimiz başarıları doğru okuyamazsak gelecek başarılara doğru yönlenemeyiz, stratejilerimizi doğru geliştiremeyiz. Sektör olarak, 2021 yılında ihracatımızı yüzde 46,2`lik bir artışla 30,8 milyar dolar seviyelerine ulaştırarak yeni bir rekora imza attık. Ton olarak, yüzde 8`lik artışla yaklaşık 65 milyon ton ihracat gerçekleştirdik. İhracat birim fiyatı ise 0,35 dolar/kg`dan 0,48 dolar/kg`a yükseldi. Ton bazında yüzde 8 artarken dolar bazında yüzde 46 artış, ürün portföyündeki değişiklikten değil dünyadaki emtia ve enerji fiyatları dolayısıyla artan maliyetlerimizin etkisiyle daha yüksek fiyatlarla satmak zorunda kalmış olmamızdan kaynaklandı. Diğer taraftan ülkemizin artan rekabet gücüyle beraber yüzde 8`lik tonaj artışı aslında bizim gerçek performansımızı yansıtıyor. Ülkemizde dolar bazındaki aşırı büyüme rakamlarının bir kısmı, emtiaya bağlı sanal büyümeleri gösteriyor.

İNŞAAT SEKTÖRÜ KÜÇÜLÜRKEN İNŞAAT MALZEMELERİ SEKTÖRÜ BÜYÜDÜ: Sektörün toplam pazar büyüklüğü 94,1 milyar dolara ulaştı. 2021 yılında üretim artışı, 2020 yılına göre miktar bazında yüzde 19,6 olurken cari fiyatlarla büyüme yüzde 19 olarak gerçekleşti ve inşaat sektörü küçülürken inşaat malzemeleri sektörünün kaydettiği büyümede yenileme pazarındaki güçlü talep ve ihracat performansı etkili oldu.

ANA RİSKİMİZ ARA MALZEME VE EMTİA İTHALATI TARAFINDA: Savaş, ara malzeme ve emtia ithalatında risk yarattı. Savaşın odağındaki Rusya, Ukrayna ve Belarus`a inşaat malzemesi ihracatı, 2021 yılında 937 milyon dolar, yani toplam ihracatın yüzde 3`ü oldu. Bu oranı başka pazarlarda telafi etme gücümüz çok yüksek. Ana riskimiz ara malzeme ve emtia ithalatı tarafında olacaktır. Yakın coğrafyamızdaki savaş dünya ticaret ve tedarik dengelerini değiştirdi. Uygulanan ambargo ve kısıtlamalar ile savaşın ülke ekonomilerine olan etkileri de artık iyiden iyiye hissediliyor. Bu değişimi içeride ve dışarıda nasıl yönetmemiz gerektiği konusu, üzerinde durmamız gereken çok önemli stratejik bir konu. Ülke olarak tüm bu zorlukları en az kayıpla aşmayı diliyoruz.”

Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkanvekili Ferdi Erdoğan ise henüz 2021`de elde ettikleri başarının mutluluğunu yaşayamadan yılın başından itibaren neler olduğunu anlamaya çalıştıklarını söyledi. Erdoğan, şöyle konuştu:

SEKTÖR OLARAK BÜYÜK BİR ŞAŞKINLIK İÇERİSİNDEYİZ: “Peş peşe yaşanan beklenmedik olumsuzluklar nedeniyle sektör olarak büyük bir şaşkınlık içerisindeyiz. Pandemi sürecinde değişen dinamiklere göre strateji geliştirip, Covid-19 sürecinin sonuna geldiğimizi düşünürken yeni ekonomi modeli, yüksek enflasyon, dalgalı kur ve yüksek faizle karşılaştık. Üzerine enerji fiyatlarındaki artış geldi. Bunun da üzerine İran`dan gelen gazın kesilmesiyle arz güvenliği endişesi yaşadık. Şimdi de enerjinin en büyük tedarikçilerinden Rusya, Ukrayna ile savaşa girdi. Bununla ilgili etkileri konuşurken bu kez artan kömür fiyatlarını konuşmaya başladık. Tam Yeşil Mutabakat ile ilgili düzenlemelerin yürürlüğe girmesinin arifesinde, sera gazı, karbon ayak izi, yeşil ekonomiyi nasıl planlayacağız, nasıl ölçeceğiz, hesaplayacağız diye düşünürken geldiğimiz nokta, termik santrallere bağlı, kömüre dayalı enerjinin daha yoğun kullanılacağı yönünde.

2022 HERKES İÇİN ZOR BİR YIL OLACAK GİBİ GÖRÜNÜYOR: Sektörümüzdeki yabancı sermayeli şirketlerde ‘bekle-gör` anlayışı hakimken yerli şirketlerimizin iyi geçen 2021`in etkisiyle temkinli ve umutlu olduklarını görüyoruz. 2022 herkes için zor bir yıl olacak gibi görünüyor. Ekonomide kartların yeniden dağıtılacağı, dengelerin değişeceği zor bir yıl olacak.

KONUT FİYATLARINDAKİ ARTIŞ SADECE İNŞAAT MALZEMESİ ÜZERİNDEN ANLATILAMAZ: Konut fiyatının tamamını malzeme oluşturmuyor. Malzeme maliyeti, arsa payı dahil inşaat maliyetinin yüzde 20-25`ini geçmez. Konut fiyatlarındaki artışı sadece inşaat malzemesi üzerinden anlatmak, konutun bir anlamda komodite ürün gibi algılanmasına neden olur ki büyük emeklerle meydana gelen yatırım için hem yanıltıcı olur hem de değerli bir yatırım aracı olarak düşünülen konutun kendisine haksızlık olur.” 

Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel, dünya ve Türkiye ekonomisindeki gelişmeleri, Rusya`nın Ukrayna`ya askeri müdahalesinin etkilerini ve inşaat sektöründeki son durumu tüm yönleriyle değerlendirdi. Gürlesel, şunları söyledi:

2021 EKONOMİK OLARAK İYİ BİR YIL OLDU: “2021 yılı bir önceki pandemi yılına göre daha iyi geçti. 2022`ye bazı sıkıntılara rağmen yine de iyimser beklentilerin ağır olduğu yapı içinde başladık ancak yakın bölgemizde bir savaşla karşı karşıya kaldık. Dünya ekonomisi 2020`deki küçülmenin ardından 2021`de yüzde 5,5 ile oldukça iyi bir büyüme kaydetti ve kayıplarını telafi etti. Dünya mal ticaretinde de çok ciddi bir artış oldu. Yüzde 22`ye yakın artışla 22 trilyon dolara ulaştı. Türkiye ekonomisi de ihracata dayalı bir büyüme kaydetti. İhracat, beklentilerin üzerinde arttı. Çünkü küresel tedarik zincirlerindeki değişimle birlikte Türkiye`deki tüm sektörlerde artan bir ilave talep oldu. İhracatımız arttı. Yeni kapasite yatırımlarına ihtiyaç da arttı. Sanayimiz yılı kuvvetli kapattı. İhracata, sanayi büyümesine, yatırımlara dayalı yüzde 11`lik bir büyüme yakalandı.

BÜYÜMEDE YENİLEME PAZARININ ÖNEMLİ KATKISI VAR: İnşaat sektörü üst üste 4 yıldır küçülüyor. 2020`de sektöre yönelik birçok destekle karşılaşmıştık ancak buna rağmen küçülme oldu. Türkiye ekonomisi büyürken inşaat sektörü tarafında da bir büyüme beklentisi vardı ancak yılı yüzde 0,9 küçülme ile kapattı. Buna karşın 2021`de pek çok ülkenin inşaat sektörlerinde önemli büyümeler kaydedildi. İnşaat malzemeleri sanayimiz de ihracat etkisiyle iyi bir büyüme gösterdi. Bu büyümede yenileme pazarının önemli katkısının olduğunu gördük.

BÜYÜME HESAPLARINDA TEKNİK BİR SIKINTI İLE KARŞI KARŞIYA OLDUĞUMUZU DÜŞÜNÜYORUM: 2017`de TÜİK`in yaptığı milli gelire yönelik düzeltmenin ardından inşaat sektörü ile ilgili büyüme rakamlarının çok yüksek negatife döndüğünü görüyoruz. İnşaat sektörünün büyümesinin hesaplanmasında teknik bir sıkıntı ile karşı karşıya olduğumuzu düşünüyorum.

ARTAN ENERJİ FİYATLARI AVRUPA`DA HANE HALKININ SATIN ALMA GÜCÜNÜ AZALTACAK: Pandemi önlemlerinin zayıflamasıyla 2022`ye yönelik ekonomik beklentiler yükseldi. Savaşın başlamasıyla mevcut tüm olumlu beklentiler belirsizliğe yöneldi. Rusya ekonomisi, yaptırımlara karşı bir süre daha dayanma gücüne sahip. Enerji dışı yaptırımların artması, AB`yi ABD`ye göre çok daha fazla etkileyecek. Artan enerji fiyatları Avrupa`da hane halkının satın alma gücünü azaltacak.

SAVAŞ DÜNYA EKONOMİSİNİ ETKİLEYECEK: Rusya`nın Ukrayna`da tam hakimiyetini öngören savaşın en kötü senaryosunda, dünya ekonomisinin yüzde 1-2 büyümesini, dünya ticaretinin ise 22 trilyon dolar seviyesine düşeceğini tahmin ediyoruz. En iyimser olan ateşkes-barış senaryosunun gerçekleşmesi halinde ise dünya ekonomisinin yüzde 4 büyümesini ve dünya ticaretinin 23,5 trilyon dolar olacağını öngörüyoruz.

GECİKME VE SIKIŞIKLIKLAR SAVAŞIN SONUCU NE OLURSA OLSUN DEVAM EDECEK: Küresel tedarik zincirleri, enerji fiyatları, emtia fiyatları, arz ve tedarik, navlun fiyatları gibi eğilimlerde de savaş nedeniyle değişimler oldu. Yeni kırılma ve bozulmalar, yüksek fiyatlara ek olarak ilave artışlar, gecikme ve sıkışıklıklar, savaşın sonucu ne olursa olsun, Rusya`ya yönelik yaptırımlar devam edeceği için 2022 yılı boyunca devam edecektir. Güven bunalımı nedeniyle zayıflayan ilişkiler hızla eski haline dönmeyecektir. Rusya ve Avrupa arasındaki enerji akımlarında meydana gelen kopmalar, yeni akım hatlarının, yeni ticaret iş birliklerinin oluşmasına neden olabilir.

DAHA GÜÇLÜ DOLAR, DAHA YÜKSEK FAİZLE KARŞILAŞACAĞIZ: 2021`de pandemi etkisiyle dünya genelinde gelişen yüksek enflasyon ve para politikalarındaki değişimi yaşadık. Yeni yıla yüksek enflasyonla başladık, savaşın etkileriyle ABD, euro bölgesi, İngiltere ve pek çok ülkede yüksek enflasyon görüldü ve büyük merkez bankaları sıkılaşma adımlarını atmaya başladı. Yani enflasyona karşı daha sıkı bir para politikasına geçiyoruz. Önümüzdeki aylarda daha güçlü dolar ve daha yüksek faizlerle karşılaşacağız. Paritelerde doların lehine gelişen bir yıl olacak. 17 Aralık`tan bu yana Merkez Bankası rezervleri yaklaşık 8 milyar dolar azaldı. Merkez Bankası savaş öncesi faiz indirmeyi hedefliyordu ancak savaş sonrası yakın dönemde faiz indirme olanağı kalmadı. Para Politikası Kurulu`nun son açıklaması da faiz artırmasının mümkün olmadığını gösterdi. Bu yaklaşımı, enflasyonu artıracak, Türk lirasını zayıflatacak bir yaklaşım olarak değerlendiriyorum. Gelişmiş ülke merkez bankalarının stratejilerini artık biliyoruz, bundan sonra kurlardaki belirleyici etki Rusya-Ukrayna savaşı ve Türkiye`nin dış ticaret açığı olacaktır. 2022 yılında yatırımlar için çok uygun bir ortam gözükmüyor.

EN ÖNEMLİ KAYIP BEKLENTİLERİNDEN BİRİ DE TURİZM ALANINDA: Türkiye`nin Rusya ve Ukrayna ile iki önemli ilişkisi var. Dış ticarette bu iki ülkeye toplam 8,5 milyar dolar ihracat yapıyoruz. Rusya`ya hak ettiğimiz ihracatı yapamıyoruz. En önemli kayıp beklentilerinden biri de turizm alanında. Bu ülkelerden 10 milyon kadar turist ve 8 milyar dolar kadar gelir bekliyorduk. Bu yıl daha düşük rakamlar göreceğiz gibi görünüyor. Yüksek dış ticaret açığı ile karşılaşabiliriz. Turizme yönelik yenileme pazarında da kayıplar yaşanacaktır.

MALİYETLER ZORLAYICI OLACAK: İnşaat malzemeleri sanayisinde dış pazarda yüzde 10 büyüme hedefinin biraz altında kalacağımızı öngörüyoruz. İç pazarda bir kısım, parasının değerini koruyabilmek için konuta yönelmeye başladı. İnşaat malzemeleri sanayisinde yüksek enerji, girdi ve lojistik maliyetleri, inşaat sektöründe ise yüksek girdi, finansman ve işgücü maliyetleri zorlayıcı olacak. Konut fiyatları ocakta yüzde 77,4 artış ile rekor hızda arttı. Malzeme endeksi yüzde 98,2, inşaat maliyeti yüzde 79,9 arttı. Bu tabloya bakarak yeni, canlı bir inşaat pazarı beklemek zor olacak.

RUSYA`DA ALACAKLARIN TAHSİLATINDA SORUNLAR YAŞANMAYA BAŞLADI: İnşaat malzemesi sanayisinde ÜFE tahmini ortalama yüzde 60`lar civarında olacak. 2023 yılı asgari ücret artışını en az yüzde 50-60 olarak öngörüyoruz. Rusya`da alacakların tahsilatında sorunlar yaşanmaya başladı. Rus bankalarıyla Türk bankaları arasındaki işlemler büyük ölçüde askıya alındı. Ödemelerin ruble ile yapılmasıyla ilgili sıkıntılar var. Ruslar bugüne kadar ödemeye istekliydi. Süreç uzadıkça ‘mali açıdan sıkıntıya girip ödeme yapamayabiliriz` diyenlerin sayısı da artıyor. Ukrayna`da tahsilat tamamen durmuş durumda.”